De Kuifkoekoek is een zeldzame vogel uit Zuid-Europa, en zelfs daar is hij lastig te vinden. Bij ons komt hij maar heel af en toe als dwaalgast voor. Het is een trekvogel, die alleen in Europa komt om zich voort te planten. Net als onze Koekoek is hij een broedparasiet, die eieren legt in nesten van andere vogels, vooral in kraaiennesten.
Een hoogst buitenissige voortplantingswijze
De Kuifkoekoek is gemakkelijk te herkennen aan zijn grijze kuif, het zwarte masker en de lange, donkere, witgevlekte vleugels. Mannetjes en
vrouwtjes zijn uiterlijk hetzelfde, maar jonge dieren hebben een paar afwijkende trekjes: ze missen de kuif en de hele bovenkop is zwart; verder hebben ze een nog donkerder rug, meer geel op de borst en wat roodbruin in de staart en de vleugels, vooral bil de handpennen.
Monogame vogel
Kuifkoekoeken zijn doorgaans monogaam. Elk jaar kiezen de dieren, zodra ze in hun voortplantingsgebied zijn aangekomen, een partner uit. In de voorzomer kun je zulke partners eendrachtig naar voedsel zien zoeken, of horen hoe ze elkaar luid schetterend najagen. Tijdens de balts biedt het mannetje zijn vrouwtje een lekker hapje aan, meestal een rups of een sprinkhaan.
Broedparasïet
De Kuifkoekoek is een broedparasiet. Hij bouwt zelf geen nest, maar de vrouwtjesl eggen hun eieren in de nesten van andere vogels, die dan de eieren uitbroeden en het koekoeksjong met al hun ouderlijke zorg omringen Vooral kraaiachtigen (familie Corvidae) krijgen in hun nest zo’n ei ondergeschoven; met name de Ekster en de Blauwe ekster zijn vaak het slachtoffer. Kuifkoekoeken zijn territoriaal ingesteld, maar het territorium dat ze verdedigen is van wisselende omvang; gemiddeld liggen er ongeveer dertig kraaien- of eksternesten in.
Vruchtbaar vrouwtje
Het vrouwtje van de Kuifkoekoek legt in een enkele zomer vaak wel 15 tot 25 eieren, meestal slechts één per nest. Die hoge vruchtbaarheid wordt mogelijk gemaakt doordat ze geen energie hoeft te steken in het grootbrengen van haar jongen. De waardvogels (gastouders) broeden het ei uit; dat gaat in 12 tot 15 dagen, sneller dan bij hun eigen eieren, zodat het koekoeksjong als eerste uitkomt.Terwijl nu het pas uitgekomen jong van onze Koekoek alle andere eieren en jongen Ilit het nest gooit,laat het jong van de Kuifkoekoek ze ongemoeid. Maar doordat hij verscheidene dagen eerder uit het ei komt, is hij ten opzichte van de andere nestjongen flink in het voordeel in de concurrentie om het voedsel dat de ouders aandragen.In zo’n door de Kuifkoekoek geparasiteerd nest groeien dan ook veel minder ekster- of kraaienjongen op, dan normaal. Het Kuifkoekoeksjong blijft in het nest tot hij kan vliegen; dat duurt 18 dagen.
Voortplanting
Wanneer het koekoeksvrouwtje een ei wil leggen, zoekt ze een geschikt nest op, vaak dat van een Ekster of Blauwe ekster. Heeft ze er een gevonden, dan gaat het mannetje er luid krijsend op af. Om het legsel te beschermen tegen deze potentiële rover jaagt de ekster de indringer op de vlucht. Intussen vliegt het koekoeksvrouwtje stiekem naar het nest, gooit daar één of twee eieren uit en legt er haar eigen ei voor terug .Ze voert die manoeuvre zeer snel uit, want als ze wordt betrapt door de ekster, laat deze dikwijls het nest in de steek. Meestal legt ze maar één ei per nest; toch vindt men soms nesten met meer koekoekseieren, tot 13 toe!
Verwante soorten
De Kuilkoekoek behoort tot de grote familie Cuculidae, die veel broedparasieten al zijn er ook soorten die zelf nesten bouwen en hun jongen grootbrengen.
Cuculidae vind je in alle werelddelen, al zijn de ook bij ons voorkomende Koekoek (Cuculus canorus) en de Russisch-Aiatische bosoekoek (Cuculus saturatus) de enige Europese vertegenwoordigers, naast de Kuifkoekoek.
Niet te verwarren met……
De Koekoek (Cuculus cantus), met vergelijkbaar silhouet, maar met grijze bovendelen en een fijne dwarsstreping op de buik.
Ecologie en bedreigingen voor de soort
Aanpassingen van een broedparasiet
Vogels die hun eieren in nesten van andere vogels leggen, zijn voor hun voortbestaan sterk afhankelijk van wat er met hun jongen in het geparasiteerde nest gebeurt. Dat geldt ook voor de Kuifkoekoek en zijn verwanten, die specifieke eigenschappen hebben ontwikkeld waardoor de overlevingskansen van hun jongen worden vergroot.
Nagebootst ei
In bepaalde streken van Spanje parasiteren de Kuifkoekoeken uitsluitend op nesten van de Ekster. De eieren van de Kuifkoekoek lijken ook sterk op de eieren van de Ekster, zowel in vorm en grootte als door de kleur. De overeenkomst is zo groot dat je maar amper kunt zien of een nest geparasiteerd is, of niet.
Korte broedduur
Koekoekseieren komen veel sneller uit dan andere, even grote eieren, wanneer ze bebroed worden. Dat kenmerk is eigen aan alle broedparasieten; het bezorgt ze een duidelijk voordeel en vergroot het succes bij de voortplanting. Het verschil in ontwikkelingssnelheid van de eieren van
Kuifkoekoeken en Eksters is beslissend voor de slagingskansen van het jong van de broedparasiet. Zijn succes hangt immers af van zijn vermogen om te concurreren met de andere jongen in het nest. Komt de parasiet eerder uit het ei dan de andere jongen, dan krijgt hij dadelijk alle aandacht en zorg van zijn pleegouders, en ook al het voedsel dat ze aandragen. Daardoor is hij van meet af aan sterker dan de eksterjongen, wanneer die eindelijk uit het ei zijn gekomen.
Aantallen
De populaties van de Kuifkoekoek in Zuid-Europa en het Midden-Oosten lijken in omvang toe te nemen. Daarentegen is de soort uit Noordwest-Afrika verdwenen en in Egypte fors achteruitgegaan, gelet op de aantallen in de voortplantingstijd aanwezige dieren.
Koekoek-afweergedrag
Het aantal eksterjongen dat opgroeit en uitvliegt, is in zo’n geparasiteerd nest altijd lager dan normaal. Voor de aanwezigheid van zo’n parasiet betaalt de waardvogel dus met verminderd broedsucces voor zichzelf. Maar in eksterpopulaties die vaak geparasiteerd worden, is dikwijls ook weer defensief gedrag tegen de koekoeken ontstaan, dat het broedsucces van de parasiet beperkt. Sommige eksters kunnen wel koekoekseieren als vreemd herkennen, hoe goed ze ook zijn nagebootst. Ze kunnen dan twee dingen doen:het nest in de steek laten of het parasietei over de rand kieperen. Zulk verwerpingsgedrag treedt vaker op wanneer zich in de buurt van het nest geregeld een koekoek laat zien.
Trekgedrag
Kuifkoekoeken trekken soms aleen,maar ook wel paarsgewijs in groepjes
Van drie of Vier dieren, De volwassen vogels komen in de voorzomer in Zuid-Europa aan en gaan hier tot de voortplanting over.In de herfst vliegen,ze naar Afrika of Zuid-Spanje, na enkele weken gevolgd door de jonge dieren.
Â
Leefgebied  De Kuifkoekoek
Het verspreidingsgebied van de Kuifkoekoek omvat Zuid-Europa, het Nabije Oosten en verspreide landschappen in Afrika. In Europa komt dezeNogel vooral in Spanje en Zuid-Frankrijk voor, In Midden-Europa is hij een zeldzame dwaalgast.
